Vatan – kishilarning tugʻilib oʻsgan joyi, yurti, mamlakati; tarixan muayyan xalqqa tegishli hudud hamda uning tabiati, aholisi, oʻziga xos taraqqiyoti, tili, madaniyati, turmushi va urf-odatlari majmui.
Bizga ota-onalar, bolalar, yaqin xesh-aqrabolar qimmatlidir; lekin muhabbat bobidagi barcha tasavvurlarimiz birgina „Vatan“ otli soʻzda mujassamlashgandir. Vatanga nafi tekkudek boʻlsa, — axir qaysi vijdonli odam uning uchun jon bermoqqa ikkilanar ekan?[1].
Harqalay, eng muhimi: vatanga muhabbating, muhabbating va yana muhabbatingdir! Binobarin, shu muhabbat senga kuch-quvvat beradi, qolgan hammasini ham osongina hal qilasan[1].
Vatanga boʻlgan muhabbatim meni xorijiylar yutugʻidan koʻz yumishga majbur qilmaydi. Aksincha, vatanga muhabbatim qanchalik kuchli boʻlsa, vatanimni jahondagi gʻaznalar bilan yanada shunchalik boyitgim keladi[4].
Vatanga muhabbat, avvalo, unga samimiyat, qizgʻinlik bilan, samarali istak bilan ezgulik va maʼrifat tilashdan iboratdir, uning mehrobiga hamma narsani, shirin jonni ham fido etish, undagi barcha yaxshi narsalarga qizgʻin hamdardlik bildirish hamda uning kamolot yoʻliga gʻov tushayotgan narsalarga qahrli boʻlmoqlikdir[5].
Vatanga muhabbatdan iborat boʻlgan qonuniy ravishdagi xalq gʻururi oʻz-oʻziga bino qoʻyishdan mutlaqo farq qilishi kerak; biri ezgulik, ikkinchisi esa taraqqiyotga toʻsqinlik qiluvchidir...[7]
Vatan nima demak? Bu, oʻzining tarixiy harakatini mazkur maydonda kamolga yetkazadigan bus-butun xalqdir. Bu, xalqning oʻtmishi, buguni va kelajagidir. Bu, uning rang-barang madaniyati, tili, xarakteri, bu, u tomondan amalga oshirilgan inqilobiy maqsad, tarixiy oʻzgarishlar va uning tarixidagi muhim bosqichlaridir[9].
Vatanparvarlikning kuchi uning zamiridagi shaxsiy mehnat qimmati bilan proportsionaldir: daydi va tekinxoʻrlarga vatan tuygʻusi hamisha yot boʻlgan[3].
Vatanparvarlik — nomusli va nazokatli tuygʻudir... Muqaddas soʻzlarni ehtiyot qil, vatanga muhabbat xususida duch kelgan joyda ogʻiz koʻpirtirma. Yaxshisi — uning farovonligi va qudrati yoʻlida indamaygina mehnat qil[5].
Vatan sogʻinchi hammaga bir xilda taʼsir qiladi: u oʻtmish manazaralarini ideallashtirilgan holda jilolantiradi, uning fazilatlari oshaveradi, kamchiliklari esa vaqt va masofa taqozosi bilan xiralashib boraveradi, oxiri tasavvurimizdan butkul oʻchib yoʻqoladi[3].
Vatan gʻoyasi hamma uchun bir xil manfaatlidir. U halol kishilarda jasorat haqida fikr uygʻotadi, nopok kishilarni esa, agar vatan gʻoyasi boʻlmaganda qilishlari aniq boʻlgan koʻpgina qabihliklardan saqlaydi[8].
Vatan gʻoyasi shonli yillarda ham, kundalik hayotda ham uning farzandlariga birdek hos boʻlmogʻi zarur, binobarin, bu gʻoyani chinakam his etgandagina kishi oʻzini grajdan deya hisoblashga haqlidir[8].
Oʻz vataningning farzandi boʻl, qadrdon tuproq bilan chambarchas bogʻliqligingni teran his qil, unga farzandona munosabatda boʻl, undan nima olsang, yuz hissa ortigʻi bilan qaytar[2].
Choʻlda oʻrmalab yurgan jonivorlar ham tugʻilishdanoq oʻz makonlarini biladilar, havoda uchuvchi qushlar ham, dengiz va daryolardagi baliqlar ham oʻz oshyonlarini his qiladilar, hatto bolari va shunga oʻxshashlar ham oʻz uyalarini muhofaza qiladilar, — shuning kabi odamlar ham qayerda tugʻilib parvarish topsalar, — oʻsha joyga cheksiz mehr qoʻygan boʻladilar[2].
Voronsov, Vladimir. Tafakkur gulshani, Sharifa Abdurazzoqova tarjimasi, Toshkent: Gʻafur Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1989 — 464-bet. ISBN 5-635-00915-X.
