Dushman

Dushman
	;
Qardosh loyihalar
	Vikipediyadagi maqola Vikimaʼlumotlar sahifasi Vikilugʻatdagi maʼnolari

Dushman (forscha: دُشْمَن‎‎) — dunyoqarashi, manfaatlari, xatti-harakati bir-biriga qarama-qarshi boʻlgan, oʻzaro gʻanim, raqib sifatidagi tomonlarning har biri.

A

	Azizim, dushmanning uzrnamo soʻzlarini eshitib, gʻurur otiga minmaginki, u qanchalik tamalluq qilmasin, yalinib yolbormasin, baribir uning soʻzlari makru hiyladan xoli boʻlmaydi. Adovat niholi uning siynasida barqaror ekan, bu niholning mevasi zarardan oʻzga narsa boʻlmaydi. Bayt: Dushmanga ishonmoq samarasi gʻam, Gʻaflat tuxmin eggan tortajak alam!^[1]
	— Xoja Samandar Termiziy

Azizim, sen dushman soʻzlariga darhol ishonib qoʻya qolma, uning soʻzlari hiyla va aldovdan iborat boʻlib, u oʻz maqsadiga erishish uchun oʻzini nihoyatda muloyim qilib koʻrsatadi. Ichki olamini tashqi olami bilan boʻyab koʻrsatadi. Seni gʻaflatda koʻrgach, tadbir oʻqini maqsad nishoniga uradi. U paytda chora-tadbir koʻrish fursati utgan boʻlib, hasrat va nadomat yordam bermaydi!^[2]

— Xoja Samandar Termiziy

B

	Bitta dushmaning — koʻp, doʻstlaring minglab boʻlsa ham — oz^[3].
	— Rudakiy

D

	Dushman agar doʻstlik lofini ursa, Aql sohiblari sanamas hech doʻst. Ilon ilonlikcha qoladi doim, Teri oʻzgartirib, tashlasa-da poʻst!^[2]
	— Xoja Samandar Termiziy

	Dushmandan soʻng bir kun boʻlsa ham yashamoq maqsadga yetmoq bilan teng.
	— Otalar soʻzi^[4]

	Dushmanga boʻyin egish oʻlimdir.
	— Otalar soʻzi^[4]

	Dushmanga qarshi hiyla ishlatmasang, dushman hiylasidan oʻlasan.
	— Otalar soʻzi^[4]

	Dushman ham uch xil boʻladi: dushman, doʻstingning dushmani, dushmanning doʻsti^[5].
	— Yusufiy

	Dushmani koʻpning rohati kam boʻladi.
	— Otalar soʻzi^[2]

	Dushman ishi avval hiyla-yu nayrang, Soʻng hujum boshlaydi, qiladi garang. Bu selning yoʻllari toʻsilmasa gar, Yuzlanar behisob fitna-yu zarar. Fitna yoʻlin bugun toʻsmasang mahkam, Ertaga koʻchayar boʻlib mustahkam!^[2]
	— Xoja Samandar Termiziy

	Dushmaningdan uzoq boʻl!^[5]
	— Umar ibn Xattob

	Dushmaning makr aylasa, undan hiyla bilan qutil, agar temirni tuzatmoqchi boʻlsang, temir bosqon bilan ur^[5].
	— Ahmad Donish

	Dushman odatda doʻstdan chiqadi^[3].
	— Afandi Kofiyev

	Dushman qasd aylasa yoʻqotmoq uchun, Oqil boʻlsang jiddu-jahd ayla tamom. Maqsad hosil boʻlsa baxtga yetarsan, Aksi boʻlsa, maʼzur tutarlar mudom!^[2]
	— Xoja Samandar Termiziy

	Dushman soʻzlariga ishonsa kishi, Pushaymon tortishdir oqibat ishi!^[1]
	— Xoja Samandar Termiziy

	Dushman yuziga kulib boq.
	— Otalar soʻzi^[4]

	Dushmanning koʻpligi ogʻir xastalikdan ham xavfli.
	— Otalar soʻzi^[4]

	Doʻstga ham, dushmanga ham yaxshilik qilish yaxshidir. Agar doʻstingga yomonlik qilsang, u senga dushman, dushmaningga yaxshilik qilsang, u senga doʻst boʻladi^[6].
	— Umar Xayyom

	Doʻstlar fikridin va dushmanlar makridin beparvoligʻ joiz ermas va bu ish nadomatdin oʻzga natija bermas^[7].
	— Alisher Navoiy

G

	Gohi kulib boqsa, gohi tund inson, Undan uzoq yurgan maʼqul har qachon!^[4]
	— Otalar soʻzi

H

	Har qancha yaxshilik koʻrsatilganda ham, dushman qoʻlidan dushmanlikdan boʻlak ish kelmaydi^[8].
	— Abdurazzoq Samarqandiy

K

	Kimki aybsiz doʻst axtarsa — doʻsti kamayadi. Kimki doʻstini xatosi uchun itobga olsa — dushmani koʻpayadi^[3].
	— Muʼiniddin Juvayniy

	Kimki dushmandan qilmadi hazar, Oqibat undan koʻradi zarar^[9].
	— Farididdin Attor

	Kimning doʻst va kimning dushmanligi ogʻir kunlarda bilinadi^[4].
	— Otalar soʻzi

	Kishi dushmanidan qutulmagunicha erkin nafas ololmaydi^[8].
	— Yusufiy

M

	Mingta odamni oʻzingga doʻst qilaman deb, bitta odamni dushmanga aylantirma, chunki doʻst mingta boʻlsa oz, dushman bitta boʻlsa koʻpdir.
	— Otalar soʻzi^[10]

O

	Otangni dushmani senga hech vaqt doʻst boʻlmaydi.
	— Otalar soʻzi^[2]

T

	Toʻrt narsa borki ozi ham koʻp: olov, dushmanlik, faqirlik, xastalik^[7].
	— Jaʼfar Sodiq

	Toʻzgan paxta boʻz boʻlmas, qadimiy yov doʻst boʻlmas^[1].
	— Qoʻrqut ota kitobidan

Z

	Ziyon yetkazmaydigan dushman, yaxshilik qilmaydigan doʻstdan afzal^[2].
	— Otalar soʻzi

Gʻ

	Gʻanim soʻziga kirish — xatolik, ammo unga teskari ish tutmoq uchun uni tinglamoq darkor. Bu — chinakam haq yoʻldir^[7].
	— Saʼdiy Sheroziy

Oʻ

	Oʻz yovin parvarish qilgan odam xom, Jahonda chiqarar axmoq degan nom^[8].
	— Abulqosim Firdavsiy

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 50.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 52.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Tursun 2006, s. 166.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 53.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Tursun 2006, s. 168.
↑ Tursun 2006, s. 164.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Tursun 2006, s. 165.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Tursun 2006, s. 169.
↑ Tursun 2006, s. 170.
↑ Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 127.

Adabiyotlar

Xomidiy, Hamidjon; Hasaniy, Mahmud. Mashriqzamin hikmat boʻstoni. Toshkent: „Sharq“ nashriyotmatbaa konserni, 1997 — 251-bet. ISBN 978-9943-00-130-5.
Tursun, Ahmad. Sharq donishmandlari hikmatlari. Toshkent: „Sharq“ nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi, 2006 — 208-bet.

Havolalar

[FOOTNOTEXomidiyHasaniy199750-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 50.

[FOOTNOTEXomidiyHasaniy199752-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 52.

[FOOTNOTETursun2006166-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Tursun 2006, s. 166.

[FOOTNOTEXomidiyHasaniy199753-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 53.

[FOOTNOTETursun2006168-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Tursun 2006, s. 168.

[FOOTNOTETursun2006164-6] Tursun 2006, s. 164.

[FOOTNOTETursun2006165-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Tursun 2006, s. 165.

[FOOTNOTETursun2006169-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Tursun 2006, s. 169.

[FOOTNOTETursun2006170-9] Tursun 2006, s. 170.

[FOOTNOTEXomidiyHasaniy1997127-10] Xomidiy & Hasaniy 1997, s. 127.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]