Alixontoʻra Sogʻuniy

Alixontoʻra Sogʻuniy
Umumiy maʼlumotlar
Tavalludi	21-mart 1885 Toʻqmoq
Vafoti	28-fevral 1976 Toshkent
Qardosh loyihalar
Vikipediyadagi maqola Vikimaʼlumotlar sahifasi Vikiombordagi tasvirlar

Alixontoʻra Sogʻuniy (21-mart 1885-yil, Toʻqmoq – 28-fevral 1976-yil, Toshkent) – Turkistonning atoqli olimi va adibi, Sharqiy Turkiston Jumhuriyatining birinchi prezidenti va marshali. U „Turkiston qaygʻusi“, „Tarixi Muhammadiy“, tibbiyot ilmiga oid „Shifa ul-ilal“, sheʼr va dostonlar yozgan hamda „Temur tuzuklari“, Ahmad Donishning „Nodir voqealar“, Herman Vamberining „Movarounnahr yoki Buxoro tarixi“ asarlarini tarjima qilgan.

Iqtiboslar

• Agar oʻzbeklar boshqa ishlarga ham oshga kelgandek birlashib yigʻila olganlarida edi, dunyoda bundan qudratli millat boʻlmas edi.
• Kerakligicha din ilmini oʻrganish hammaga farz boʻlganidek, oʻz hukumatini, Vatanini va millatini saqlash uchun zamonaviy fan ilmini oʻqib bilishlik ham farzdir.
• Nuh paygʻambarning oʻgʻli yomon yoʻldoshlarga qoʻshilib edi, paygʻambarzodalik fayzidan ajradi. Ashobi Kahfning iti yaxshilarga ergashib, Qurʼonda qissasi aytilib, haq yoʻlidagi odamlar qatoriga kirdi.
• Odam oʻzligini unutmasligi uchun uch narsani qoʻldan boy bermasligi kerak: Vatanini, dinini va tilini. Vatanimizni boy berdik. Dinimizni ham yoʻqotdik. Endi tilimizni ham unutsak, biz kim boʻlamiz?
• Qay bir kasbda agar kishi xato qilsa, zarari molga yetar, agar tib ilmida xato qilsa, jonga yetar...
• Qaysi bir ilm egasi xoh diniy, xoh dunyoviy boʻlsin, agarki, xarbiy-siyosiy ilmga ega boʻlmas ekan, unday odam misoli bir dumi yoʻq qushga oʻxshashki, biror narsaga qoʻnib oʻzini ushlab turolmaydi... Zero, qushning muvozanatini uning dumi saqlaydi.
• Qoʻrqib, qabrdan qirq yil qochib yurgan odam oxiri bu dunyoda birinchi qazilgan goʻrga tushgan ekan.
• ...oʻz Vatanini boshqalar tasarrufiga qoldirib, ikki dunyosidan ajrab xorlik bilan yashagan yolgʻon musulmonlardan ilm, fan, madaniyatni oʻzlashtirib, butun huquqlariga ega boʻlgan kofirlar, albatta, ortiqdur.

Sogʻuniy haqida

Alixontoʻra Sogʻuniy oʻz hayotining zimziyo kunlarida nima sababdan tarjima qilish uchun aynan “Temur tuzuklari” va “Navodir ul-vaqoye”, Vamberining “Buxoro yoxud Movarounnahr tarixi” yoki Darvesh Ali Changiyning “Musiqa risolasi”ni tanladi? Axir u nafaqat jangchi, qoʻmondon, ayni paytda diniy ulamo ham edi-ku! Oʻz zamonasida qancha-qancha diniy kitoblarni oʻqimadi, deysiz. Sharq olamining manaman degan olimlarining insholarini tinchgina tarjima qilib, diniy idora kutubxonasiga “esdalik” uchun topshirib qoʻyib, el-yurtning ziyofatlarida, toʻy-hashamlarida mazza qilib, davrini surib yuraversa boʻlmasmidi? Yoʻq! Boʻlmas edi, deb javob berishadi Alixontoʻra Sogʻuniyning hayoti va ijodi bilan ozgina boʻlsa ham tanish odamlar! Chunki Alixontoʻra Sogʻuniy faoliyat odami edi.

— Yoqubjon Xoʻjamberdiyev